Spis treści
24 czerwca 2024 roku, w Dzienniku Ustaw opublikowano ustawę z dnia 14 czerwca 2024
roku o ochronie sygnalistów (Dz.U. z 2024 r. poz. 928). Nowe przepisy wprowadzają do
polskiego prawa dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937, która ma na
celu ochronę osób zgłaszających naruszenia prawa Unii. W tym artykule omówimy
najważniejsze aspekty tej ustawy, jej wpływ na pracodawców oraz kroki, które muszą podjąć
przed 25 września 2024 roku, kiedy to większość przepisów wejdzie w życie. Ciekawa/y?
Czytaj dalej!
Czym jest Ustawa o ochronie sygnalistów?
Ustawa definiuje pojęcie „sygnalisty” jako osoby fizycznej zgłaszającej lub ujawniającej
publicznie informacje o naruszeniach prawa, uzyskane w kontekście związanym z pracą.
Przepisy obejmują szeroki zakres osób, w tym pracowników, przedsiębiorców,
akcjonariuszy, a nawet wolontariuszy. Co istotne, ochrona przysługuje również po
zakończeniu stosunku pracy lub innego stosunku prawnego.
Zakres przedmiotowy Ustawy
Ustawa o ochronie sygnalistów reguluje m.in.:
● Warunki objęcia ochroną sygnalistów zgłaszających naruszenia prawa.
● Środki ochrony dla sygnalistów.
● Zasady ustalania wewnętrznych procedur zgłaszania naruszeń.
● Zasady zgłaszania naruszeń organom publicznym.
● Zadania Rzecznika Praw Obywatelskich oraz innych organów publicznych.
Jakie naruszenia prawa są chronione?
Naruszeniem prawa w rozumieniu Ustawy jest działanie lub zaniechanie niezgodne z
prawem, dotyczące m.in. korupcji, zamówień publicznych, bezpieczeństwa produktów,
ochrony środowiska czy ochrony konsumentów. Sygnaliści mogą zgłaszać takie naruszenia
zarówno wewnętrznie, do pracodawcy, jak i zewnętrznie, do odpowiednich organów, takich
jak Rzecznik Praw Obywatelskich.
Procedury zgłaszania naruszeń
Zgodnie z Ustawą, każdy podmiot prawny zatrudniający na dzień 1 stycznia lub 1 lipca
danego roku co najmniej 50 pracowników jest zobowiązany do opracowania wewnętrznej
procedury zgłaszania naruszeń prawa oraz podejmowania odpowiednich działań
następczych. Procedura ta powinna określać m.in.:
● jednostkę organizacyjną odpowiedzialną za przyjmowanie zgłoszeń,
● sposoby ich przekazywania oraz
● działania następcze.
Sygnaliści mają także możliwość zgłoszenia naruszenia bezpośrednio do organów
publicznych lub ujawnienia go publicznie, jeśli inne kanały nie zadziałały.
Warto zaznaczyć, że obowiązek ten nie dotyczy podmiotów prawnych działających w
obszarach takich jak usługi finansowe, rynki kapitałowe, przeciwdziałanie praniu pieniędzy i
finansowaniu terroryzmu, bezpieczeństwo transportu oraz ochrona środowiska, dla których
przewidziano odrębne regulacje.
Ustawa dopuszcza również możliwość wprowadzenia wspólnej procedury zgłoszeń
wewnętrznych w ramach grupy kapitałowej, pod warunkiem że będzie ona zgodna z
przepisami Ustawy.
Ochrona sygnalistów przed odwetem
Ustawa kategorycznie zakazuje działań odwetowych wobec sygnalistów. Pracodawcy nie
mogą odmówić nawiązania stosunku pracy, zwolnić z pracy, obniżyć wynagrodzenia czy
wstrzymać awansu z powodu zgłoszenia naruszenia. Jeśli jednak dojdzie do takich działań,
sygnalista ma prawo do odszkodowania w wysokości nie mniejszej niż przeciętne
miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej.
Kary za utrudnianie zgłoszeń
Ustawa przewiduje surowe kary za uniemożliwianie lub utrudnianie zgłaszania naruszeń.
Osoby dopuszczające się takich czynów mogą zostać ukarane:
● grzywną,
● ograniczeniem wolności, a nawet
● pozbawieniem wolności do roku.
Działania odwetowe wobec sygnalistów również są karalne.
Co muszą zrobić pracodawcy?
Pracodawcy mają czas do 25 września 2024 roku na dostosowanie się do nowych
przepisów. Powinni opracować i wdrożyć wewnętrzne procedury zgłaszania naruszeń oraz
zapewnić ochronę sygnalistom zgodnie z wymaganiami Ustawy. W przypadku organizacji
zajmujących się działalnością w zakresie usług finansowych czy ochrony środowiska,
obowiązki te są jeszcze bardziej rygorystyczne.
Podsumowanie
Nowe przepisy o ochronie sygnalistów stanowią istotny krok w zapewnieniu transparentności
i zgodności działań w polskich przedsiębiorstwach. Pracodawcy muszą nie tylko zrozumieć
te przepisy, ale także aktywnie działać na rzecz ich wdrożenia, aby uniknąć potencjalnych
sankcji prawnych. Wdrożenie odpowiednich procedur nie tylko chroni sygnalistów, ale także
pomaga organizacjom w diagnozowaniu i eliminowaniu nieprawidłowości.
Potrzebujesz pomocy w zakresie opracowania procedur w Twojej firmie? Zapraszamy do
kontaktu z naszą Kancelarią!
